Αρχαία πόλη Έλυμα κοντά στο χωριό μας.

Κομμάτι των τειχών (φωτ. 1977)

Είναι γνωστό τα χώματά μας κουβαλάνε αιώνες ιστορίας και πλήθος λαών και πολιτισμών πέρασαν και άφησαν τα χνάρια τους. Γύρω από το χωριό μας μια πλειάδα από αρχαίες τοποθεσίες περιμένουν υπομονετικά την αρχαιολογική σκαπάνη να αποκαλύψει μερικά από τα μυστικά της. Μία από αυτές στο κοντινό χωριό Καστρί από την άλλη μεριά του Κασσιδιάρη σε ένα λόφο που δεσπόζει στην περιοχή στο σύνορο με το χωριό Ιερομνήμη. Εκεί μεγάλες ασήκωτες καλά λαξευμένες πέτρες ή μία πάνω στην άλλη αποτελούν τα ίχνη από ένα αρχαίο μεγαλιθικό τείχος χιλιάδων ετών.

Με αυτή την θέση ασχολήθηκε συγχωριανός μας Γρηγόριος Μάνθου Μηλιώνης το 1986 πονώντας μία αρχαιολογική μελέτη με το όνομα «Η Αρχαία Έλυμα» η οποία και δημοσιεύτηκε πρωτοσέλιδα στο περιοδικό «Η Ηπειρωτική Εστία» (τεύχη 408, 409, 410) που εκδίδονταν στα Γιάννενα εκείνα τα χρόνια που συγχρόνως εκδόθηκε και ως αυτόνομο αντίτυπο (ολιγοσέλιδο βιβλίο).

Η ιστορία ξεκινάει με το τοπωνύμιο του αρχαίου κάστρου. Ρωτώντας πολλούς από τους κατοίκους της περιοχής όλοι του το περιέγραψαν με τον ίδιο παράξενο προφανώς παραφθαρμένο όνομα, ως μία λέξη «στσέλιμς» αμετάφραστο σε όλες τις γνωστές διαλέκτους και γλώσσες (Σλαβικά, Τουρκικά κτλ).

Τα προφανώς αρχαία ερείπια παραπέμπουν σε κάποιον πολύ παλιό λαό. Πώς όμως λέγονταν και τι απέγιναν; Μπορεί το όνομα της περιοχής να μαρτυρεί κάτι για αυτό;

Η ανάλυση της λέξης «στσέλιμς» οδήγησε τον Γρηγόρη Μηλιώνη στην ανάλυσή της ως «Στ’ σ’ Έλύμ΄ς» που με την σειρά της μοιάζει πολύ να είναι παράφραση του «Εις τους Έλυμους». Προσφιλής τρόπος των αρχαίων να αναφέρονται στην πόλη όχι με το όνομά της όπως σήμερα αλλά με το «Εις τους» και το όνομα του λαού (πχ Εις τους Αθηναίους, Εις τους Μεγαρείς κτλ). Να σημειώσουμε ότι και σε άλλες περιοχές της Ηπείρου διεσώθησαν οι ονομασίες των αρχαίων πόλεων πχ χωριό Φοινίκιο (αρχαία Φοινίκη) , Χειμάρρα (αρχαία Χίμαιρα).

Αφού κατόρθωσε και βρήκε την άκρη του μίτου, με βάση αυτή την εκδοχή προχωρά στην μελέτη του. Συγκεντρώνει στοιχεία, βρίσκει ιστορικές πηγές, τα συνθέτει και τα καταχωρεί στο πόνημά του. Ο κ. Μηλιώνης πιστεύει ακράδαντα ότι πρόκειται περί ερειπίων της αρχαίας «Έλυμας».

Εξώφυλλο βιβλίου.

Ενημερώνει το Υπουργείο Πολιτισμού (επί υπουργίας Μελίνας Μερκούρη) στέλνοντας την μελέτη του. Ως απάντηση λαμβάνει από την 12η (ΙΒ) εφορία κλασσικών και προϊστορικών αρχαιοτήτων θερμές ευχαριστίες από την προϊσταμένη της κα Ιωάννα Ανδρέου (επιμελήτρια αρχαιοτήτων). Κάνει δε τις προτάσεις του για να μελετηθούν και να ερευνηθούν αυτά τα αρχαία ευρήματα περεταίρω (πχ διάθεση κονδυλίων για ανασκαφές).

Μένει τώρα κάποια αρχαιολογική ανασκαφή που ίσως να φέρει επιπλέον ευρήματα που να ενισχύουν ή όχι αυτήν την άποψη. Μέχρι τότε οι πέτρες θα μας κοιτούν σιωπηλά περιμένοντας να αποκαλυφθούν τα μυστικά τους.