To ρόδι
Έκοβαν ένα ρόιδο και το πέταγαν με δύναμη παράπλευρα στην θύρα οπότε σκόρπιζαν οι σπόροι του και τούτο ελογίζονταν γούρι, επερχόμενη επιτυχία. Το ρόιδι ήταν σύμβολο αρχαίο.
Προτιμούσαν να τους κάνει ποδαρικό ένα κορίτσι κάτω των δώδεκα ετών.
Το μέλι
Ολοι του σπιτιού εγεύοντο μια κουταλιά μέλι για να πάει η καινούρια χρονιά «μελάτη», ο καινούριος χρόνος «γλυκύς»! Προσπαθούσαν αυτήν την ημέρα να μη λογοφέρουν γιατί θεωρούσαν πως ο χρόνος θα «πήγαινε» με λογοτριβές τσακωμούς σ’ ολο το διάβα του.
Αντί καλάντων ευχές
Τα αγόρια αντί να τραγουδήσουν «τοπικά κάλαντα", όπως άλλα, έπαιρναν μια τούφα (ντούφα) από πουρνάρι, χλωρή με τα φύλλα της, έμπαιναν στα σπίτια, προχωρούσαν στο τζάκι, που έκαιε τη έριχνα στην φωτιά και εύχονταν μεγαλόφωνα: «Χρόνια πολλά με
κατσίκια και αρνιά θηλυκά». Φιλεύονταν από τον νοικοκύρη ή την νοικοκυρά, με χρήματα, καρύδια, ζαχαρικά, συκομαϊδες, και ότι άλλο τύχαινε.
Λαλαγγίτες
Οι μάνες μας και οι γιαγιάδες έψηναν στην πλάκα τις τηγανίτες που όπως ακούγαμε τα παλαιά χρόνια τις έλεγαν «λαλαγγίτες» για να τις ζεματίσουν αργότερα με σιρόπι από ζάχαρη ή μέλι και «στουμπισμένα» καρύδια στο γουδί. (τηγανίτες έφτιαναν και τα Χριστούγεννα, και την πρωτοχρονιά και τα «Φώτα»)
Έψηναν ακόμα στην «γάστρα» ή στο φούρνο (είχαν πολλά σπίτια φούρνους) κουλουρίτσες που τις ονόμαζαν άγνωστο γιατί «γκουζιάρες» αλλά και «βασιλοκουλούρες». Έφτιαχναν και μια μεγάλη «Βασιλοκουλούρα» την οποία τοποθετούσαν στα κέρατα των βοοειδών, των τράγων και των κριαριών, η οποία με την κίνηση των ζώων έπεφτε κάτω. Εάν κατά την πτώση έπεφτε ορθά (με τα «κεντήματα» από την πάνω πλευρά) έλεγαν ότι θα πήγαινε καλά η χρονιά: ορθή για τα σφαχτά. Αντίθετα αν η βασιλοκουλούρα έστεκε ανάποδα, θα πήγαινε ανάποδη η χρονιά.
Οι κυνηγοί
Οι κυνηγοί (που πάντα έβγαζε η Αετόπετρα) πήγαιναν για κυνήγι και προσπαθούσαν να σκοτώσουν κάτι τι, έστω ένα «κόσιοβα» (κοτσύφι) για το καλό της χρονιάς. Έτσι για να «ματώσουν» το τουφέκι.
Βασιλόπιτα
Οι Γυναίκες έφτιαχναν βασιλόπιτα με φύλα που έπλαθαν ή «πέτουρα» και «κομμένο» σιτάρι-μπλιγούρι, το λεγόμενο «κοφτό» που έκοβαν στα «χειρόμυλα» (χερόμπλα).
Στην πίττα τοποθετούσαν ένα νόμισμα, το λεγόμενο φλουρί. Η κοπή της γινόταν το μεσημέρι από τον πατέρα (ή αν δεν υπήρχε πατέρας γιατί ήταν «ξενίτης» από την μάνα ή την γιαγιά), στο τραπέζι ή την τάβλα (χαμηλό τραπέζι). Κατά την κοπή, ανταλλάσσονταν ευχές «καλή χρονιά», «να ‘μαστε καλά» και του χρόνου. Τα κομμάτια της πίττας «ονοματίζονταν» αρχίζοντας με το πρώτο κομμάτι «φελί» του «κονίσματος» (εικόνισμα). Το δεύτερο κομμάτι ήταν του σπιτιού το τρίτο του πατέρα και συνεχίζονταν στα λοιπά μέλη της οικογένειας κατά σειρά ηλικίας. Ο τυχερός που εύρισκε το φλουρί επιστεύετο ότι θα είναι τυχερός για όλο του χρόνο.
Αμίλητο νερό
Ξημερώνοντας Πρωτοχρονιά , νύχτα πρωί πρωί, «ταχυά, ταχυά» τα κορίτσια του χωριού πήγαιναν στον «Κατρέλη» και στο «Χαλίκι» (πυγές) στις βρύσες και έπαιρναν το αμίλητο νερό γιατί τη στιγμή που γέμιζαν τ’ αγγειό δεν μίλαγαν καθόλου. Για να πάρουν το νερό ξύπναγαν νύχτα, πήγαιναν στα γειτονικά σπίτια που είχαν κοπέλες, πέταγαν «κατσικάρια», βότσαλα δηλαδή, επάνω στην στέγη του σπιτιού για να ξυπνήσουν. Αφού γινόταν η συγκέντρωση σε συγκεκριμένο χώρο ξεκινούσαν όλες μαζί με προορισμό τις βρύσες. Αθόρυβα και γρήγορα γέμιζαν τα αγγειά τους και γύριζαν στα σπίτια τους πάντα αμίλητες, ζωντανές σκιές μέσα στην νύχτα. Με αυτό το νερό λούζονταν γιατί να ξέρεται δεν λούζονταν πιο πριν ή μετά τα κορίτσια όσο διαρκούσε το 12ήμερο από τα Χριστούγεννα έως τα Θεοφάνια. Και δεν μιλούσαν όσο έπαιρναν το νερό να μην ξυπνήσουν οι καλικάντζαροι και τις «ισκιώσουν». Παλαιότερα (το διέσωσε η παράδωση) πήγαιναν παραμονή των φώτων κι΄έπερναν το άκριτο νερό στους «κλείστους» Στη Χαράδρα την βαθυά μεταξύ Κουρεμαδίου και Μακρηαλέξη, στην Μουργάνα. Στην βρύση άφυναν «κοφτό» βρασμένο και μισό φύλλο τηγανίτα της «πλάκας» να φάνε τα πουλιά γιατί τόχαν σε καλό.
Προτιμούσαν να τους κάνει ποδαρικό ένα κορίτσι κάτω των δώδεκα ετών.
Το μέλι
Ολοι του σπιτιού εγεύοντο μια κουταλιά μέλι για να πάει η καινούρια χρονιά «μελάτη», ο καινούριος χρόνος «γλυκύς»! Προσπαθούσαν αυτήν την ημέρα να μη λογοφέρουν γιατί θεωρούσαν πως ο χρόνος θα «πήγαινε» με λογοτριβές τσακωμούς σ’ ολο το διάβα του.
Αντί καλάντων ευχές
Τα αγόρια αντί να τραγουδήσουν «τοπικά κάλαντα", όπως άλλα, έπαιρναν μια τούφα (ντούφα) από πουρνάρι, χλωρή με τα φύλλα της, έμπαιναν στα σπίτια, προχωρούσαν στο τζάκι, που έκαιε τη έριχνα στην φωτιά και εύχονταν μεγαλόφωνα: «Χρόνια πολλά με
κατσίκια και αρνιά θηλυκά». Φιλεύονταν από τον νοικοκύρη ή την νοικοκυρά, με χρήματα, καρύδια, ζαχαρικά, συκομαϊδες, και ότι άλλο τύχαινε.
Λαλαγγίτες
Οι μάνες μας και οι γιαγιάδες έψηναν στην πλάκα τις τηγανίτες που όπως ακούγαμε τα παλαιά χρόνια τις έλεγαν «λαλαγγίτες» για να τις ζεματίσουν αργότερα με σιρόπι από ζάχαρη ή μέλι και «στουμπισμένα» καρύδια στο γουδί. (τηγανίτες έφτιαναν και τα Χριστούγεννα, και την πρωτοχρονιά και τα «Φώτα»)
Έψηναν ακόμα στην «γάστρα» ή στο φούρνο (είχαν πολλά σπίτια φούρνους) κουλουρίτσες που τις ονόμαζαν άγνωστο γιατί «γκουζιάρες» αλλά και «βασιλοκουλούρες». Έφτιαχναν και μια μεγάλη «Βασιλοκουλούρα» την οποία τοποθετούσαν στα κέρατα των βοοειδών, των τράγων και των κριαριών, η οποία με την κίνηση των ζώων έπεφτε κάτω. Εάν κατά την πτώση έπεφτε ορθά (με τα «κεντήματα» από την πάνω πλευρά) έλεγαν ότι θα πήγαινε καλά η χρονιά: ορθή για τα σφαχτά. Αντίθετα αν η βασιλοκουλούρα έστεκε ανάποδα, θα πήγαινε ανάποδη η χρονιά.
Οι κυνηγοί
Οι κυνηγοί (που πάντα έβγαζε η Αετόπετρα) πήγαιναν για κυνήγι και προσπαθούσαν να σκοτώσουν κάτι τι, έστω ένα «κόσιοβα» (κοτσύφι) για το καλό της χρονιάς. Έτσι για να «ματώσουν» το τουφέκι.
Βασιλόπιτα
Οι Γυναίκες έφτιαχναν βασιλόπιτα με φύλα που έπλαθαν ή «πέτουρα» και «κομμένο» σιτάρι-μπλιγούρι, το λεγόμενο «κοφτό» που έκοβαν στα «χειρόμυλα» (χερόμπλα).
Στην πίττα τοποθετούσαν ένα νόμισμα, το λεγόμενο φλουρί. Η κοπή της γινόταν το μεσημέρι από τον πατέρα (ή αν δεν υπήρχε πατέρας γιατί ήταν «ξενίτης» από την μάνα ή την γιαγιά), στο τραπέζι ή την τάβλα (χαμηλό τραπέζι). Κατά την κοπή, ανταλλάσσονταν ευχές «καλή χρονιά», «να ‘μαστε καλά» και του χρόνου. Τα κομμάτια της πίττας «ονοματίζονταν» αρχίζοντας με το πρώτο κομμάτι «φελί» του «κονίσματος» (εικόνισμα). Το δεύτερο κομμάτι ήταν του σπιτιού το τρίτο του πατέρα και συνεχίζονταν στα λοιπά μέλη της οικογένειας κατά σειρά ηλικίας. Ο τυχερός που εύρισκε το φλουρί επιστεύετο ότι θα είναι τυχερός για όλο του χρόνο.
Αμίλητο νερό
Ξημερώνοντας Πρωτοχρονιά , νύχτα πρωί πρωί, «ταχυά, ταχυά» τα κορίτσια του χωριού πήγαιναν στον «Κατρέλη» και στο «Χαλίκι» (πυγές) στις βρύσες και έπαιρναν το αμίλητο νερό γιατί τη στιγμή που γέμιζαν τ’ αγγειό δεν μίλαγαν καθόλου. Για να πάρουν το νερό ξύπναγαν νύχτα, πήγαιναν στα γειτονικά σπίτια που είχαν κοπέλες, πέταγαν «κατσικάρια», βότσαλα δηλαδή, επάνω στην στέγη του σπιτιού για να ξυπνήσουν. Αφού γινόταν η συγκέντρωση σε συγκεκριμένο χώρο ξεκινούσαν όλες μαζί με προορισμό τις βρύσες. Αθόρυβα και γρήγορα γέμιζαν τα αγγειά τους και γύριζαν στα σπίτια τους πάντα αμίλητες, ζωντανές σκιές μέσα στην νύχτα. Με αυτό το νερό λούζονταν γιατί να ξέρεται δεν λούζονταν πιο πριν ή μετά τα κορίτσια όσο διαρκούσε το 12ήμερο από τα Χριστούγεννα έως τα Θεοφάνια. Και δεν μιλούσαν όσο έπαιρναν το νερό να μην ξυπνήσουν οι καλικάντζαροι και τις «ισκιώσουν». Παλαιότερα (το διέσωσε η παράδωση) πήγαιναν παραμονή των φώτων κι΄έπερναν το άκριτο νερό στους «κλείστους» Στη Χαράδρα την βαθυά μεταξύ Κουρεμαδίου και Μακρηαλέξη, στην Μουργάνα. Στην βρύση άφυναν «κοφτό» βρασμένο και μισό φύλλο τηγανίτα της «πλάκας» να φάνε τα πουλιά γιατί τόχαν σε καλό.
Απόσπασμα από το βιβλίο "Μνήμες από την Αετόπετρα Δωδώνης" σ. 96-98.
Θεσσαλονίκη 2007, Γρηγόρης Μ. Μηλιώνης
πολυ ωραιο
ΑπάντησηΔιαγραφή